Ks. Paweł Gabara: Na synodzie dużo mówiło się o potrzebie słuchania. Co Ksiądz Kardynał usłyszał podczas obrad synodalnych i czym chce się podzielić z Kościołem?

Kard. Grzegorz Ryś: Synod miał swój temat i kiedy mówiono o słuchaniu, to nie chodziło o słuchanie dla samego słuchania, lecz o to, by posłuchać różnych osób i stron, które są w Kościele. Słuchaliśmy się nawzajem nie dla jakiegoś sportu, tylko dla misji. Główną funkcją Kościoła jest jego misja, a misja wyznacza tożsamość. Ważne natomiast jest to, by ta misja była rozeznawana i podejmowana wspólnie. Jeżeli nie ma wzajemnego słuchania się, to słowo „wspólnie” jest słowem fikcyjnym.

Niektórzy członkowie Kościoła uważają, że synodalność stała się pewną ideą, do której dążymy, a której wierni niekoniecznie chcą. Jakie są spostrzeżenia Księdza Kardynała w tej kwestii?

Uważam, że ta diagnoza nie jest łatwa. Wynikają z niej pytania, m.in. o to, dlaczego tak się dzieje. Może jedni próbowali zaangażować się w Kościół i zetknęli się z przysłowiową „ścianą”, która ich zniechęciła, a inni nigdy nie próbowali się angażować, ponieważ w ich formacji religijnej nie było o tym w ogóle mowy? Na synodzie rozmawiano o tym, by przy formacji inicjacji sakramentalnej mówić także o formacji wspólnotowej. Jeżeli bowiem nie będziemy formować w tym duchu wiernych, to oni nigdy nie zaangażują się w Kościół.

W jaki sposób, według Księdza Kardynała, można zatrzymać w Kościele dzieci i rodziców po I Komunii św. czy bierzmowaniu?

Zapewne należy z nimi rozmawiać i zapytać ich, czego potrzebują. Może rozmawiamy z wiernymi językiem, którego oni nie rozumieją, i stawiamy oczekiwania, których oni nie są w stanie spełnić... Uważam także, że nie należy tego czynić samemu. Myślę tu o księżach. Trzeba chcieć się otworzyć na osoby, które są obdarzone różnymi charyzmatami i pomysłami, dzięki którym my, księża, możemy się wielu rzeczy nauczyć.

Dużo mówi się o kryzysie w Kościele, który utożsamia się z nadużyciami seksualnymi. Wiele osób duchownych i świeckich uważa, że jest to również kryzys doktrynalny, wynikający z zamętu w nauczaniu Kościoła. Do tego wielu księży, w tym biskupów, jawnie występuje przeciw nauczaniu papieża. Jaka jest ocena Księdza Kardynała w tej sprawie?

Mówiąc o kryzysie dotyczącym nadużyć seksualnych, należy mówić również o innych mechanizmach, które zaistniały w Kościele, np. o nadużywaniu władzy i manipulacji człowiekiem. Jeśli zaś chodzi o kryzys doktrynalny, to rzeczywiście dziś jest łatwo budować swoje własne magisterium w Kościele. Papież Franciszek określa jako neognozę sytuację, w której człowiek mówi o tym, że ma własne poznanie Boga i Kościół nie jest mu do niczego potrzebny. Nie jest to nowy trend w dziejach Kościoła, ale kiedy takie postawy się pojawiały i nasilały, był w Kościele ktoś, kogo można było zapytać o zdanie i tym kimś był Piotr. Niestety, dzisiaj dramatem jest to, że kiedy Piotr mówi, to pojawiają się tacy, którzy podkreślają, iż tego Piotra nie da się słuchać. I to jest problem!

Czy to prawda, że papież Franciszek powiedział, iż ten, kto nie przyjmuje miłosierdzia, jest ateistą? Co oznacza to stwierdzenie?

To zdanie papież wypowiedział w pierwszym dniu synodu, kiedy rozmawialiśmy o Kościele w misji. Ojciec Święty prosił, byśmy mówili o miłosiernym Kościele w misji. Papieżowi, kiedy to powiedział, nie chodziło o to, jak my możemy czynić miłosierdzie, tylko czy my potrafimy miłosierdzie przyjąć. Kiedy ja przyjmuję miłosierdzie, to wchodzę w relację z Bogiem opartą na wierze. Jeżeli tego miłosierdzia nie przyjmuję, to jestem ateistą. Misja zaczyna się od tego, jakiego Boga przyjmujemy, a nie jakiego przekazujemy. Jeśli nie przyjąłeś Boga w Jego miłosierdziu, nie będziesz w stanie Boga Miłosiernego przekazać innym.

Jakie jest, według Księdza Kardynała, miejsce osób z niepełnosprawnością w Kościele? Co one mają do powiedzenia i zaproponowania Kościołowi?

To jest pytanie, które dotyka mnie osobiście, ponieważ ja część swojego życia spędziłem z osobami z niepełnosprawnościami – i to były fantastyczne spotkania. Uważam, że przede wszystkim powinniśmy nauczyć się inaczej myśleć i nie redukować osób niepełnosprawnych do ich niepełnosprawności lub choroby. W jakimś sensie każdy z nas jest niepełnosprawny. U jednych tę niepełnosprawność widać, u innych nie. Warto sobie uświadomić, że będziemy zbawieni nie ze względu na swoje ograniczenia, lecz dlatego, że pomimo swoich ograniczeń potrafiliśmy innym okazywać miłość. Zapewne od osób z niepełnosprawnościami możemy się nauczyć poważnego traktowania podstawowych rzeczy, np. korespondencji z innymi. Ja, by komuś odpisać na wiadomość, siadam przy biurku i to robię, a osoba z niepełnosprawnością niekiedy musi poprosić kogoś o pomoc. To wymaga zaufania, ponieważ niejednokrotnie piszemy o rzeczach ważnych i intymnych. Zaufanie do innej osoby to postawa, której także możemy się uczyć od osób z niepełnosprawnościami. Dzięki zaufaniu mamy szansę czynić dobro innym. Temat osób z niepełnosprawnościami pojawił się na synodzie w sposób nieplanowany, ale jak się okazuje, jest on niebywale ważny.

Obecnie wprowadzane są zmiany w edukacji, dotyczą one także katechezy. Jak Ksiądz Kardynał widzi przyszłość nauczania lekcji religii w szkole?

To, co powiem, nie jest ucieczką od pytania. Odniosę się do synodu, podczas którego podkreślano, że nie ma misji bez kontekstu. W łódzkiej archidiecezji mamy miejsca, w których na religię chodzi 97% uczniów, ale mamy też takie miejsca – z Łodzią włącznie – gdzie prawie nikt nie wyraził woli uczęszczania na lekcje religii. Musimy to dostrzegać i o tym rozmawiać. Problemem nie jest fakt, jak wygląda religia w szkole, ale dlaczego dzieci i młodzież z niej rezygnują. Ja mam głęboki szacunek do młodzieży, szczególnie ze szkół średnich, za to, że chodzi na religię. Bardzo często są to pojedyncze osoby z klasy i w mojej ocenie są to młodzi świadkowie wiary. Decydują się na lekcje religii, bo jest ona ważna w ich życiu i dla ich życia.

Podczas synodu wiele mówiono o roli i potrzebie zaangażowania kobiet w Kościele. Jakie działania w tym zakresie zamierza Ksiądz Kardynał podjąć w łódzkim Kościele?

Wiemy, że są obszary w Kościele, które nie są związane ze święceniami, a w których kobiety są obecne i posługują. Oczywiście, tematem otwartym są posługi liturgiczne. Uważam, że tam, gdzie kobiety mogą posługiwać, powinny to robić. Kiedy podjąłem decyzję o ustanowieniu nadzwyczajnych szafarek Najświętszej Eucharystii w diecezji łódzkiej, spotkało się to z falą niezrozumienia, nie tyle skierowanego do mnie, ile bardziej niezrozumienia nauczania Kościoła w tej materii.