Katar, czyli zapalenie błony śluzowej nosa, może mieć różne podłoże, a więc także inny przebieg i czas trwania, z czego wynika zróżnicowany sposób leczenia. Najważniejszy podział zapaleń błony śluzowej nosa i zatok to zapalenia ostre infekcyjne i zapalenia przewlekłe. W grupie zapaleń ostrych infekcyjnych wyróżniamy z kolei zapalenia wirusowe i bakteryjne. Większość zapaleń błony śluzowej nosa i zatok jest spowodowana zakażeniem wirusowym. Ocenia się, że wirusy są przyczyną 98%, a nawet 99,5% wszystkich zachorowań w tej grupie.

Trudno byłoby znaleźć osobę, która co najmniej kilka razy w życiu nie doświadczyła objawów tej choroby. Należą do nich: zaburzenie drożności nosa, odczuwane jako zatkany nos, oraz dokuczliwa i przykra dolegliwość, którą jest wyciek wydzieliny. Mogą też wystąpić objawy dodatkowe: zaburzenie lub utrata węchu oraz ból i uczucie rozpierania w obrębie twarzoczaszki.

Ostre zapalenie błony śluzowej nosa jest rozpoznawane głównie na podstawie objawów zgłaszanych przez chorego oraz badania laryngologicznego. Jeżeli dolegliwościom ze strony błony śluzowej nosa nie towarzyszą inne objawy, np. wysoka temperatura, ból gardła i kaszel, nie ma potrzeby kontaktu ze specjalistą. Aby sobie pomóc, stosuje się dostępne bez recepty środki, np. preparaty na bazie soli fizjologicznej lub wody morskiej, które oczyszczają przewody nosowe i nawilżają śluzówkę, co ułatwia oddychanie. Korzystnie działają również olejki w specjalnej wersji do nosa i maści z witaminą A, które koją podrażnienia. W razie potrzeby można stosować leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, które mogą pomóc w udrożnieniu ujść zatok przynosowych. Obecnie rzadziej zalecane są krople do nosa. U dzieci do 2. roku życia nie stosuje się ich w ogóle, a u dzieci starszych i dorosłych pacjentów dawkuje się je ostrożnie, co najwyżej przez kilka dni.

Jeżeli stan zapalny błony śluzowej nosa się przedłuża lub często powraca, konieczna jest wizyta u specjalisty i szczegółowa diagnostyka. Lista przyczyn przewlekłego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych jest długa. Mogą to być czynniki endogenne, takie jak alergia, choroba refluksowa przełyku, zaburzenia hormonalne, zaburzenia odporności i inne. Mogą to być także czynniki egzogenne, np. bakterie, grzyby, stosowane leki, przebyte urazy, a także czynniki drażniące w otoczeniu, np. zanieczyszczenia powietrza.

W celu postawienia diagnozy laryngolog może zlecić badania RTG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Możliwe jest również badanie endoskopowe jam nosowych, badanie mikrobiologiczne, tzw. wymaz z nosa, lub – obecnie rzadziej stosowana – punkcja zatok. Często konieczny jest kontakt z innym specjalistą, np. alergologiem.

Środki stosowane w ostrych stanach zapalnych, takie jak płukanie czy nawilżanie nosa, mają zastosowanie również w stanach przewlekłych. W jednych i drugich możemy także stosować fizykoterapię w postaci naświetlania lampą sollux, przy czym w zapaleniach ostrych stosujemy lampę z niebieskim filtrem, a w zapaleniach przewlekłych z czerwonym. Dostępne są również lampy do użytku domowego. Naświetlanie nie powinno jednak trwać dłużej niż 15 minut, z kolei odległość lampy od twarzy powinna wynosić ok. 30-40 cm. Konieczne są także okulary ochronne. W warunkach domowych możemy również korzystać z urządzeń do inhalacji. Do inhalatora należy wlać sól fizjologiczną lub emską, napar z rumianku lub szałwii. Infekcji przewlekłych nie wolno bagatelizować, bowiem zdrowa błona śluzowa nosa jest pierwszą barierą dla wirusów i bakterii, a drożny nos zapewnia prawidłowy przebieg procesu oddychania.

Wysłuchała: Anna Wyszyńska